थानकोट ।

ध्रुव माडसाबको जन्म नैकापको तीनथानामा विसं २००१ सालमा भएको हो ।

उहाँका पिताजी टंकनाथ र माता इन्द्रकुमारी आचार्यका गर्भबाट तीन दिदीबहिनी र एउटै छोरो धुर्व माडसाब जन्मिनुभएको थियो ।

म २०२३ सालमा थानकोट इमाखेलको मङ्गलोदय स्कुलमा सात कक्षामा पढ्थेँ । त्यो स्कुलमा आठ कक्षासम्म पढाइहुन्थ्यो । अब छिट्टै यसले हाई स्कुलको स्वीकृति पाउँदैछ भन्ने चर्चा सुन्थ्यौँ । हामी विद्यार्थीलाई एसएलसी परीक्षा दिन टाढा जान नपर्ने भयो भन्ने खुसी थियो ।

मङ्गलोदयले हाई स्कुलको स्वीकृति पाए लगत्तै नयाँ शिक्षकहरूको अनुहार देखिन थाल्यो । नयाँ शिक्षककै स्थानमा धुर्व माडसाब पनि पढाउन आउनुभयो । अरू शिक्षकहरूबाट चर्चा सुन्थ्यौँ, धुर्व माडसाबले त उपत्यका पश्चिमका धेरै विद्यालय सञ्चालन गर्नुभएको रे !

कालीमाटीको जनप्रभात स्कुल, सीताराम स्कुल पनि उहाँले नै सञ्चालन गराएको रे ।

उहाँ हाई स्कुलका पठ्यक्रममा भएका सबै विषय पढाउन सक्नुहुन्छ रे ! उहाँले बिएससी पास गर्नुभएको छ रे ! हाम्रो कक्षामा उहाँ विज्ञान विषय पढाउने गुरु भएर आउनु भएको थियो ।

स्कुलमा पढाउने गुरुको असाध्यै अभावको समय थियो । एसएलसीभन्दा माथि पढाउने योग्यता भएका मानिस कालिमाटीदेखि थानकोटसम्म नै हातका औँलामा गन्न सक्ने स्थिति थियो । यस्तो वेलामा बिएससी पास गरेको गुरु भनेपछि उहाँप्रति हाम्रो बेग्लै आदरभाव हुन्थ्यो ।

माथिल्ला पट्टिका दाँत हल्का अगाडि आएका, केही श्यामल वर्ण, अग्लो र पातलो काया, कालो कपाल, अत्यन्तै हसमुख स्वभाव उहाँको थियो । कक्षामा प्रवेश गरेपछि नै ठट्टा, विनोद गरेर विद्यार्थीलाई दङ्गै पार्नुहुन्थ्यो ।

उहाँको सबैभन्दा प्रभावकारी विशेषता के भने कक्षामा एक पटक पढाइदिएपछि त्यो पाठ नबुझिने वा दोहो¥याएर किताब पल्टाउने जरुरत नै पर्दैनथ्यो ।

त्यो जमानामा काठमाडौँबाट थानकोटसम्म बस चल्दैनथे । आजभोलिको जस्तो बस सुविधाको कल्पना गर्ने युग त्यो थिएन । हाम्रो स्कुल बिहान छ बजेदेखि साढे नौ बजेसम्म मात्र चालु हुने ।

धुर्व माडसाब त कमिज, लुँगी र चप्पलको भरमा साइकल चढेर छ नै बजे स्कुल पुगिसक्ने । धुर्व माडसाबको क्लास भ्याउन विद्यार्थीहरूलाई हस्याङफस्याङ र दगुरादगुर नै गर्नुपर्नेहुन्थ्यो ।

मङ्गलोदयले हाई स्कुलको स्वीकृति पाएपछि अन्य विषयका शिक्षकहरू पनि थप हुँदै थिए । अङ्ग्रेजी शिक्षकमा उदयराज श्रेष्ठ, राजनीतिक शास्त्रमा राजु पण्डे, अभिनारायण घिमिरे, मञ्जु गिरी, हरिबहादुर गिरी, हरिचरण सुवेदी, विष्णुबहादुर लामा, यशोदा लामा, सूर्यबहादुर नकर्मी आदि ।

प्रधानअध्यापक पदका लागि स्नातक पास गरेकै शिक्षक आवश्यक पर्ने हुनाले राजनीतिक शास्त्रमा एमए पढ्दै गरेका तोकबहादुर लामालाई नियुक्त गरिएको थियो । यो सङ्गठन लामो समयसम्म चल्न सकेन । प्रधान अध्यापक र व्यवस्थापन पक्ष बीच आपसी द्वन्द्व र वैमनस्यता ह्वात्तै बढ्यो । यो विवादले अभिभावक, विद्यार्थी र शिक्षक दुई भागमा विभाजित हुन पुगे ।

फलतःथानकोटकै चेकपोस्टमा सञ्चालन भइरहेको प्रभात मिडिल स्कुललाई हाई स्कुलको रूपमा विकास गरी चलाउन थालियो । मङ्गलोदयतर्फका धेरै शिक्षक र विद्यार्थीहरू यतै स्थानान्तरण गरी आए । सुरुमा यसको प्रधानअध्यापक तोकबहादुर लामा नै रहनुभयो । दुई वर्षपछि स्कुलको नेतृत्व धुर्व माडसाबले गर्ने जिम्मेवारी दिइयो ।

त्यो बेला योग्यताभन्दा पनि पढाउने ल्याकत र गुणलाई प्राथमिकता दिइन्थ्यो । म स्कुलमा राम्रो पढ्ने विद्यार्थीकै स्थानमा थिएँ । मैले २०२५ सालमा एसएलसीे दिनेबित्तिकै प्रभात स्कुलले मलाई पनि शिक्षक पदमा नियुक्ति दियो ।

धुर्व माडसाबसँगै पढाउन पाएँ भनेर म फुले थिएँ । प्रभात स्कुलका कक्षा पनि बिहान छ बजेदेखि साढे नौ बजेसम्म नै चलाइएको थियो । विद्यार्थीको चापका अनुपातमा शिक्षकहरू थपिँदै थिए ।

रामेश्वर गिरी, शिवहरि बस्नेत, तोपबहादुर कार्की, पुण्यबहादुर कार्की, गुणराज भट्ट, कृष्णबहादुर कार्की, हरिशरण भण्डारी आदि शिक्षक पढाउन आउनुहुन्थ्यो । सरकारी कोटाको दरबन्दी थिएन । निजी स्रोतबाट शिक्षकलाई तलब दिन समस्या नै हुन्थ्यो।

सबै शिक्षकको मासिक तलब एक सय दिने निर्णय भएपनि खास रकम भने दामासायी हिसाबमा मिल्थ्यो । खानाको रकम कटाई कुनै महिना साठी रुपियाँसम्म मिल्थ्यो ।

२०२५ सालदेखि शहीदगेट–थानकोट दुई वटा बस चल्न थालेका थिए । सो बसका मालिक गुर्जुधाराका ज्यापू साहु थिए । उनीसँग अनुनयविनय गरेर प्रभात स्कुलमा पढाउन आउने शिक्षकसँग आउजाउ भाडा नलिने प्रबन्ध मिलाइएको थियो ।

कुनै शिक्षक जागिरे थिए । कुनै क्याम्पस पढ्दै थिए । स्कुल छुटेर घरमा गई खान खान नभ्याइने देखेर धु्रव माडसाबले स्कुलसँगैको पाटीमा शिक्षकहरूलाई खाना खुवाउने व्यवस्था मिलाउनु भएको थियो ।  स्कुल छुटेपछि हामी सबै शिक्षक पाटीमा बसेर खाना खान्थ्यौँ ।

प्रभात मिडिल स्कुललाई हाई स्कुलमा स्तरोन्नति गरी चलाउनुमा शिक्षकहरूकै स्वाभिमान प्रमुख कारण हो । विद्यार्थीहरूलाई न्यूनतम कक्षा शुल्क तोकिएको भएपनि त्यसबाट स्कुलको खर्च व्यवस्थापन गर्न निकै कठिन थियो । त्यो वेला तराई, मदेसदेखि राँगा, भैँसी, खसी, बोकालाई चन्द्रागिरिकै पैदल बाटो हिँडाएर प्रभात स्कुलकै अगाडिबाट काठमाडौंसम्म ल्याइन्थ्यो । यसरी ल्याइने पशुहरूको कर लिने निर्णय गरियो ।

कर शुल्क तोकिएको थियो, खसी, बोकाप्रति गोटा रु.२५ पैसा र राँगा, भैँसीको प्रतिगोटा रु.५० पैसा लिनकोलागि गा.वि.स.सँग स्वीकृति लिइयो । व्यापारीले तीपशुहरू रातको समयमा बढी ल्याउँथे ।

त्यो रकम उठाउन शिक्षकहरूलाई सात–सात दिनको पालो तोकिएको थियो । यसरी यो शुल्क उठाएपछि स्कुल सञ्चालनमा निकै सहज भयो ।

यसरी पढाउने काम २०२८ सालसम्म चल्यो । यसै वर्षदेखि देशमा क्रमशःनयाँशिक्षा योजना क्रमशःलागुभयो । म आईएको परीक्षा दिएर फुर्सदमा थिएँ । ध्रुव माडसाबले भन्नुभो, ‘ए भुवनहरि, पाठ्यक्रम विकास केन्द्र सानोठिमीले व्यावसायिक तालिममा शिक्षकहरूले भागलिन अनिवार्य परिपत्र गरेको छ । जाऔँ तिमी र म तालिम लिन ।’

धुर्व माडसाब र मैले व्यावसायिक छ महिने कोर्स पास गरेको स्मरण छ । त्यही समयमा माडसाबले सोल्टी होटेलमा फलफूल आपूर्ति गर्ने ठेक्का पाउनुभएको थियो । उहाँले रणमुक्तेश्वरमा कोठा भाडामा लिएर फलफूल भण्डारन पनि गर्नुभएको थियो ।

माडसाबले लोकसेवा आयोगको शाखा अधिकृत पदकालागि परीक्षा दिनुभएको थियो । २०२९ सालमा उहाँ त्यसबाट उत्तीर्ण हुनुभयो । उहाँलाई हुलाक सेवा विभाग अन्तर्गत नियुक्ति मिल्यो । केही समयपछि गृह मन्त्रालयको नागरिकता वितरण टोलीमा सरुवा भई केही समय काम गर्नुभयो । गृहबाट पनि सरुवा लिएर उहाँ त्रिभुवन विमानस्थलको भन्सार अधिकृतमा पुग्नुभयो ।

धुर्व माडसाब अत्यन्त सक्रिय र टाठो व्यक्ति हुनुहुन्थ्यो । उहाँको कस्तो सूत्र थियो कुन्नि, भन्सारको बाटो तस्करले लुगाधुने मेसिन र फ्रिजको सतहमा जडान गरेर ल्याएका सुन धमाधम पक्रिन थाल्नुभयो । यसबाट सुनचरी बाजेका नामले उहाँ प्रख्यात हुनुभयो । यसरी उत्कृष्ट काम गरे बापत दोस्रो कार्यकालका लागिपनि त्यही भन्सारमा उहाँको पदस्थापन रह्यो ।

सुनिन्थ्यो, भन्सार अधिकृत माथि एक कार्यकालमै पनि अनेक आरोप लागेर कारबाहीमा पर्छन् । भन्सार अधिकृत पदमै रहँदा माडसाबले त गोरखा दक्षिण बाहु पदकसमेत प्राप्त गर्नुभयो ।

भन्सार पछि माडसाबको सरुवा शिक्षा मन्त्रालयमा भयो । उहाँको जन्मजात गुण शिक्षक नै थियो । सरकारी सेवाबाट निवृत्ति लिएर उहाँले आफ्नै घर तीनथानामा सुन्दर वन स्कुलको स्थापना र बाँकी सबै जीवन त्यसमा नै समर्पण गर्नुभयो ।

यस्ता कर्मठ र इमानदार माडसाब आज हामीमाझ रहनुभएन । उहाँलाई चीर शान्ति मिलोस् ! उहाँका परिवारजनलाई यस दुखद घडीमा धैर्य धारण गर्ने शक्ति ईश्वरले प्रदान गरून् !-

लेखक-भुवनहरि सिग्देल, चन्द्रागिरि