।। यस्ता थिए महाकवि ।।

महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा विक्रम संवत् २००२ सालमा त्रिचन्द्र कलेजमा पढाउँथे। काठमाडौँका प्रायः सबैलाई थाहा हुन्थ्यो, देवकोटाको तलब आउने दिन। त्यसैले उनीसँग उधारो माग्नेदेखि पुरानो हिसाब चुक्ता गर्नेहरूको लर्को नै लाग्थ्यो, बाटोमा। फेरी देवकोटा कसैलाई नाइनास्ती गर्न नसक्ने ! यस्तैमा एकपल्ट देवकोटा कलेजबाट तलब थापेर घर र्फकंदै थिए। मैतीदेवीमा एउटा माग्नेले चार आना मागेछ। त्यति बेला बाटोमा पैसा बाँड्दाबाँड्दै उनको खल्ती रित्तिसकेको पत्तै पाएनन्। यत्तिकैमा उनलाई झल्यास्स याद आएछ, साथीहरूले एक सय रुपियाँको नोट कोटको माथिल्लो खल्तीमा राखिदिएका छन्। वास्तवमा त्यो नोट उनको घरसम्म पुगोस् भन्ने हेतुले राखिएको थियो। तर, उनले त्यही नोट निकालेर त्यो माग्नेलाई दिन खोजे। उनीसँगै त्यति बेला कलेजकै अर्का साथी पनि थिए। उनले देवकोटाको हात ट्याप्प समाते। र, भने, सबै दिनुभयो भने छोराछोरीले के खान्छन् ?’ तर, देवकोटा मान्नेवाला कहाँ थिए र ! उत्तर दिएछन्, ‘मेरो परविारलाई भगवान्ले हेर्छ।’ त्यही पनि साथीले माग्नेको आवश्यकता चार आना मात्र भएको बताउँदै देवकोटाको ध्यान अन्यत्र मोड्न खोजे। उनले यसका लागि आफैँले खुद्रा बनाएर ल्याउने समेत आग्रह गरे। तर, देवकोटाले मानेनन्। उनले आफ्नो उठिसकेको हात नफर्किने बताउँदै माग्नेलाई सय रुपियाँको नोट नै दिए।

।। यस्ता थिए महाकवि ।।

नेपालमा धेरैले पागल भए भन्ने विश्वासमा उपचारका लागि विक्रम संवत् १९९६ सालमा महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा १५५ दिन राँची नर्सिङ होममा बसे । त्यसबेला उनलाई उपचार गर्ने अमेरिकन मानसिक रोग विशेषज्ञ डा. बर्कले हिल विश्वका साताैँ मनाेवैज्ञानिकका रूपमा चिनिन्थे । उनले देवकोटालाई महात्मा बुझेर खुबै आदर पनि गरेर भने ” देवकोटा जस्तो मान्छे नेपालमा जन्मने नै होइन, उनी त्यहाँ जन्मेर पागलको गन्तीमा आए । उनी नेपालमा जन्मनु भूगोलको गल्ती हो ।”

।। यस्ता थिए महाकवि ।।

लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको सबैभन्दा रोचक कुरा उनलाई मासु र चुरोट असाध्यै खानु पर्थ्यो। उनी एक हातले मासु खान्थे र अर्को हातले चुरोट पिउँथे। मासुको सन्दर्भमा साहित्यकार श्यामदास वैष्णव भन्छन् –

२००० सालमा काठमाडौँमा ठूलो हिमपात भयो । जसका कारण सारा बजार बन्द थियो। तर, देवकोटालाई खुब मासु खान मन लागेछ। त्यति बेला दुवै नेपाल भाषानुवाद काम गर्थे। देवकोटाको मासिक तलब थियो, ८० रुपियाँ। श्यामदासले नै डिल्लीबजारको ओरालोबाट एउटा मासु पसलेलाई फकाएर १० रुपियाँको मासु किनेर ल्याइदिए। सम्झन्छन्, “मैले मासु किनेर ल्याएको देखेर बज्यै (देवकोटापत्नी) आत्तिनुभयो। र, भन्न थाल्नुभयो, यस्तो मौसममा रूखको हाँगो भाच्चिएर मान्छे मररिहेका छन्। तपाईंले कसरी ल्याउनुभयो ?”

त्यो दिन मासु छाडेर गएका श्यामदास भोलिपल्ट बिहान देवकोटाको घर पुगेका थिए। उनी त्यति बेला छक्क परे, जब देवकोटाले मासु खाएर रातभरमिा २५-३० पेजको तयार भएको खण्डकाव्यको पाण्डुलिपि देखाए। “उहाँले राती नै तुषार वर्णन खण्डकाव्य लेख्नुभएछ,” श्यामदास भन्छन्।